Cenaze merasimleri, kültürel ve dinî sebeplerle tarih boyunca değişimler göstermiştir. Suya bırakma, yakma, gömme… Ruhun özgürleşmesine inanan inançlarda vücudun de bu özgürlük seyahatine farklı yollardan dahil olduğunu görüyoruz.
Açık hava cenaze törenleri, 1000 yılı aşkın bir geçmişe sahip klâsik bir ritüeldir. Araştırmalara nazaran Tibet’te 1100’den fazla merasim formu olsa da cenazelerin yırtıcı kuşlara bırakılması farklı kültürlerden insanların en çok ilgisini çeken merasim oluyor.
Kimin aklına geldi ki?
Tarih sayfalarında geriye gidildikçe cenazeleri açık alana bırakma geleneğini pek çok medeniyette görebiliyoruz. ‘Açık hava cenaze geleneği’ olarak isimlendirebileceğimiz gelenek, binlerce yıllık uzun bir tarihe sahiptir.
Çin’de eski periyotlarda insanların vefatı anlamaya başlamalarıyla, ruhu özgürleşen bedenlerin kutsal gördükleri kuşların kanatları ile göğe yükselecekleri inancı kazanmışlardır. Tibet’te görmüş olduğumuz bu cenaze merasimleri, Hindistan ve Çin’de de hâlâ görülebiliyor.
Töreni daha düzgün anlamak için inanca bir bakış atalım.
Hindistan’da doğmasından bugüne dünyanın her yerinde milyonlarca inananı bulunan Budizm’i, Buda’nın öğretisini taşıyan inanç sistemi yahut Hinduizm’in yeni bir yorumu olarak görenler bulunuyor.
İnancın yapısı, yayıldığı her kültürde yeni bir mezhebin şekillenmesine imkan sağlamıştır. Kuzey Okulu olarak bilinen Budizm’in ikinci mezhebi ise Hindistan, Tibet, Çin akabinde Kore ve Japonya’ya yayılmıştır.
Açık hava cenazelerinin kökeniyle ilgili neler biliyoruz?
Çincede “açık hava cenazesi” manasına gelen “tiān zàng (天葬)” meyyit vücudun bir yere bırakılması ve yırtıcı hayvanlar tarafından yenilmesi manası taşımaktadır.
Çin’in klasik metinleri ortasından en eskilerinden Değişimler Kitabı’nda, eski vakitlerde ölen kişinin vücudunun sarılarak bir alana bırakıldığı, bu alanın bağışlanmadığı ve ağaçlandırılmadığından bahsedilmiştir.
Ölümün akabinde…
Tibet Budizmi’nde istek edilen yine doğuşa ulaşmak için kişinin vücudu Hinduizm’den gelen ateş, su, toprak ve hava temel elementleri inancına uygun olarak defnediliyor. Vücudun hangisinde defnedildiği fark etmeksizin başka elementleri beslediğine inanılıyor; ateşle yakma doğaüstü varlıkları, suya bırakma balıkları, toprağa gömme solucanları ve açık alana bırakma da yırtıcı hayvanları temsil ediyor.
Üç temel defin çeşidi bulunuyor: ölüyü yakmak, suya bırakmak, ruhun göklere yükselmesi. Tibet lisanında ruhun göklere yükselmesi ‘jha-tor’ yani kuşlara sadaka dağıtma manası taşıyor.
Tibet inançlarına nazaran insan, hayatının son gününe kadar daima düzgünlük yapmalı ve onun meyyit cesedi de kuşlara yem olarak verilmelidir. Tibetliler yakınlarının vücutlarını merasimlerle yüksek zirvelere taşıyarak yırtıcı kuşlar olan akbabalara verilmesiyle özgürleşeceğine inanıyor.
Açıklanan bilgilere nazaran Tibet platosunda yaklaşık 2000 gökyüzü merasim alanı bulunuyor.
En büyüğü Drigung Til Manastırı’nda bulunan alanlarda, cesedin kuşlar tarafından göğe taşınma merasimleri yapılıyor. Cenaze merasiminin her evresi kötü ruhların vücuda ve vücudundan ayrılan ruha ziyan vermemesi için ihtimamla planlanıyor. Keşişlerin, vücudun manastırdan kuşlara sunulacağı alana kadar sessizce ilahiler fısıldadığı görülüyor.
Alana varıldığında yırtıcı kuşlar tütsüyle çağrılıyor. Etrafta dua bayrakları sarkıyor ve yanan ardıç kokusu havayı berbatlıktan arındırıyor. Vücut akbabalara sunuluyor ve geriye yalnızca kemikler kalana kadar sessizce bekleniyor. Kemikler toplanıp parçalanarak arpa ununa bulanıyor ve tekrar akbabalara sunuluyor.
Törenin ayrıntılarında farklı uygulamalar görebiliyoruz.
Kimi merasimlerde, vücut akbabalara bırakılmadan evvel merasim ve uygulamalardan geçiyor. Kiminde ise merasimler olsa da vücuda hiçbir süreç uygulanmadan akbabalara sunuluyor. Farklı kaynaklarda meyyitin kafatasının da başka süreçten geçtiği görülüyor. Sonuç olarak her bir manastırın farklı uygulamaları olduğunu anlıyoruz.
Tibet’in hava merasimlerinin kökeninde coğrafyanın ve iklimin tesirini kıymetlendiren beşerler bulunuyor.
Yalnızca doğu bölgesinde dağlar ortasında geçitleri bulunan ülkenin; iklimi kuru, yazları kısa, geceleri ise sürekli soğuktur. Araştırmacılar iklimin tesiriyle gömü, ağaç kıtlığının tesiriyle de yakım yapılamayacağını öne sürüyor ve bu tercihi etkilediğini düşünüyorlar.
Araştırmacılara karşı olarak gökyüzü merasimlerinin gerçekleştiği iki büyük manastır incelendiğinde ise ormanlık alanın varlığı gözleniyor ve dini kaynaklara nazaran de bedenin geçiciliği algısının altı çiziliyor.
Çin hükûmeti 1956 yılında bu âdeti yasaklamıştı.
1974 yılında ise Tibet halkı ve rahiplerin ağır istekleri ile tekrar müsaade verilmiştir. 1985’te geleneğin korunması emeliyle üç süreksiz kural getirilmiş ve otuz yılın akabinde kurallar yasalaşmıştır.
Tibet’te yaşayan bir keşiş olan Wangqug, Küresel Times’a, artan çağdaşlaşmaya karşın Tibetlilerin yaklaşık yüzde 70 ila 80’inin hâlâ gökyüzüne gömülmeyi tercih ettiğini ve kuşları beslemek için etlerini vererek son bir hayırseverlik hareketi gerçekleştirdiklerini söyledi.
Hayırseverlik, geçicililik, yine doğum…
Bedenin artık değerinin olmamasına, özgür olmasına ve ruh ayrıldıktan sonra bir yararının dokunmasına inanan Tibetliler, görmek ne kadar sıkıntı olsa da sevdiklerinin başında süreç boyunca duruyorlar. Görünüşe nazaran sürmeye devam edecek olan bu sıra dışı merasimin inananları ise sırf hürmet duyulmak ve merasimlerine devam edebilmek istiyorlar.
Tüylerinizi ürpertecek öteki geleneklere göz atabilirsiniz:
Bu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
Kaynak; https://www.webtekno.com/tibet-cenaze-toreni-h138971.html
