Ebru Sanatı, renklerin suyla dansı,renklerin uyumu ya da renklerin ahengi şeklinde çoğu zaman adlandırılır. Peki bu güzide sanatın adının nereden geldiğini biliyor muyuz? Farsça’da bulut, bulut gibi anlamına gelen ebri’den almıştır adını Ebru sanatı. Kağıt sanatlarının sadece biri olan Ebru sanatı sanatçının iradesi dışında birçok olaydan ve durumdan etkilenebilir ve bazen rastgele oluşmuş bir renk cümbüşü bazen de çok zarif bir şekilde oluşmuş bir karanfil olarak belirir suyun yüzeyinde…
Görsel olarak harikalar yaratabileceğiniz , her insanda farklı duygular uyandıran ve ülkemizde de birçok sanatçı tarafından icra edilen Ebru sanatını gelin daha yakından tanıyalım.
Ebru Nedir ?
Ebru, kitreyle yoğunlaştırılmış su üstünde, özel hazırlanmış boyalarla oluşturulan desenlerin kâğıt üzerine geçirilmesi yoluyla yapılan bir süsleme sanatıdır. Fırça ve boyaları özeldir.
Nasıl yapılır ?
Önce uygun bir kağıt seçmek gerekir. Çünkü her kağıda ebru yapılmaz. Kağıt, boyayı iyice emecek nitelikte ve dayanıklı olmalıdır.
Ebru yapmak için genellikle dikdörtgen biçiminde, büyükçe ve yayvan bir tekne gerekir. Geven denilen otun gövdesinden elde edilen ve beyaz renkli bir tür zamk olan kitre, belli bir oranda, suyla bir kabın içinde karıştırılır. Kitre yerine salep, keten tohumu, ayva çekirdeği, gazyağı gibi birçok değişik madde de kullanılmaktadır. Kitre ile yapılan bu karışım 12 saat kadar bekletilir ve zaman zaman karıştırılır. Kitre bu süre sonunda erir ve karışım boza kıvamını alır.
Daha sonra küçük fincanlarda ebru için boya hazırlanır. Bu amaçla kullanılacak boya çok ince toz haline getirilmeli ve suda eriyip dağılmayan bitkisel ve kimyasal boyalardan olmamalıdır. Fincanda su ile iyice karıştırılarak sıvılaştırılan boyalara ayrıca iki kahve kaşığı taze sığır ödü katılır. Bu işlemin amacı iyice ezilmiş boyanın dibe çökmeden yüzeyde kalmasını sağlamaktır. Bu biçimde hazırlanan değişik renkteki boyalar özel tekneye boşaltılmış olan boza kıvamındaki sıvının yüzüne serpilir. Yüzeyde birikintiler halinde kalan bu boyalar daha sonra tahta bir çubukla karıştırıldığında ya da yayıldığında şaşırtıcı ve ilginç desenler ortaya çıkar. Ayrıca hazırlayanın isteğine göre belli desenler de elde edilebilir. Bu desenlerin üzerine yatırılan özel kağıt, 5-10 saniye sonra, iki ucundan tutularak kaydırmadan ve oynatmadan, kitap sayfası açar gibi bir yana doğru kaldırılır. Kağıt, boyalı tarafı üste gelmek üzere uygun bir yere serilerek kurutulur. Böylece ortaya binlerce ayrıntı ve renk taşıyan desenler çıkar.
Ebru yapımına başlamadan önce seçilecek kağıdın ölçüsüne uygun büyüklükte bir tekne alınır, tekne kitreli su ile doldurulur.
Ebru teknesi basitçe alüminyum bir baklava tepsisi gibidir. Kitre, bir bitkinin özü olup baharatçılarda (aktarlarda) alınabilir. Sinme bir avuç veya tepeleme iki çorba kaşığı kitre iki litre kadar su içinde 2, 3 veya 4 gün bekletilerek kitrenin su içinde iyice şişmesi sağlanır. Şişen kitre su içinde el ile yoğrularak suya karışması sağlanır. Kitreli su boza kıvamında veya az seyreği olmalıdır. Hazırlanan sıvı ince bir tülbent ile süzülerek temizlenir. Son haliyle tekneye yavaşça (köpürtmeden) boşaltılır
Değişik renklerde toprak boyalar ayrı ayrı iki cam yüzey (veya seramik, krom) arasında iyice ezilir. Ezilme esnasında hafif su katılır. Ezilme sonrasında meydana gelen çamur benzeri boyaya sığır ödü katılarak 15 gün veya bir ay kadar bekletilir. Boyanın öd asidiyle pişmesi sağlanır. Beklemeden sonra mamül sulandırılarak kullanılır. Boya açılmıyorsa öd katılır. Rengi açmak için su kullanılır.Bir ebru bir defa yapılabilir.
Hazırlanan boyalar fırça veya metal çubuk yardımıyla daha önce hazırlanmış olan kitreli suyun üst yüzeyine damlatılır.Boyaların açılmasını ve şekillerin yuvarlaklığını kesin olarak bilemeyiz. Ancak fikir sahibi oluruz. Yaptığımız ebrunun tam olarak nasıl olacağını değil neye benzeyeceğini bilebiliriz. Bu yüzden iki defa aynı ebruyu yapmak imkansızdır. Kağıt tekneye serilir, iş tamamlanır.
Kağıt düzgünce tekne üzerine bırakılır, görüntünün kağıda işlemesi sağlanır. Kağıt temiz bir ortamda kurumaya bırakılır.
Su yüzeyinde meydana gelen şekiller, teknik gereksinme sonucu daha çok soyut olarak gelişir. Bu düzenlemeden sonra seçilen kağıt su yüzeyine yatırılır. Birkaç saniye sonra kaldırılır ve kitreli suyu süzülünceye kadar iki ucundan asılır.Böylece ortaya binlerce ayrıntı ve renk taşıyan desenler çıkar.
Ebru Sanatı Yapmanın Püf Noktaları Nelerdir ?
• Ebru yapımında kesinlikle kaliteli malzemeler kullanmanız gereklidir. İyi ezilmemiş boyalarla veya kalitesiz kıvam artırıcı maddelerle ebru yapmaya çalışmak, iyi sonuçlar vermeyeceği için, çalışma isteğinizi kıracaktır.
• Ebru yapacağınız mekanı çalışmaya başlamadan önce güzelce temizlemezseniz, ebru çalışırken tekneye düşen tozlar, çalışmalarınızda ciddi zararlar meydana getirir.
• Tekneyi üstüne koyacağınız çalışma masasının yüksekliği, rahat çalışabileceğiniz yükseklikte olmalıdır. Fazla alçak veya fazla yüksek masalarda çalışmak vücudunuzda özellikle belinizde ağrılara sebep olabilir.
• Çalışma odanızdaki ışığın tekneye bakış açısını, tekneye serptiğiniz boyaları en rahat görebileceğiniz noktaya göre ayarlayın. Özellikle yeni hazırlanmış olan ebru sıvıları (deniz kadayıfı ile hazırlanmış su) berrak olduğu için çalışırken uygun ışık açısını bulmanız fırçadan suya serpilen boyaların yerlerini daha net görmenizi sağlar.
• Çalışma yerinizin sıcaklığının normal oda sıcaklığında olması hem sizin hem de ebru yapımı için en uygun olanıdır.
• Ebru yapımı çok zevkli olduğundan, zamanın nasıl geçtiğini fark edemeyebilirsiniz, bu yüzden oturarak ebru yapmanız vücudunuzu daha az yoracaktır. (yorucu değilmiş gibi görünse de ebru yapmak gerçekten yorucu bir iştir.
• Ebru yapacağınız sıvıyı hazırlarken kireçsiz ve temiz su kullanmanız gereklidir.
• Deniz kadayıfı hazırlarken genellikle 2 – 2,5 tepeleme yemek kaşığı kadar (bu oran değişebilir, zamanla uygun ayarı yakalarsınız) deniz kadayıfını 5 litre ılık su ile, ve her defasında 10 ar dakikadan 30 dakika ara vererek ve 3 tekrar yaparak karıştırmanız, kadayıfın tamamen erimesini sağlayacaktır.
• Deniz kadayıfını hazırladıktan sonra 6 saat kadar beklemeniz yeterlidir.
• Ebru yapacağınız suyu, ağzı geniş bir kovada ve elektrikli mikserle karıştırmanız, daha iyi sonuç verecektir.
• Deniz kadayıfını hazırladıktan sonra içine formal dehit ilave etmeniz, bu suda daha uzun süreli ebru yapmanızı sağlar.
• Deniz kadayıfı kullanılarak hazırlanmış sular belirli bir süre bekledikten sonra genellikle daha yoğun bir hale gelir bu yüzden yeniden su ilave etmeniz gerekir.
• Su ilavesini azar azar yapmanız ve doğru ayarı bulmanız zaman alabilir, sabırlı olup acele etmemeniz, fazla su katıp sıvıyı fazla sulandırmanızdan daha iyidir. Fazla yoğun sıvıya su ekleyerek normal kıvamına getirmeniz mümkündür ama çok sulanmış olan sıvıya bir şey yapamazsınız.
• Çiçekli ebruların zeminini; aynı rengin farklı tonlarından hazırlamanız, zeminin estetik açıdan daha güzel görünmesini ve yaptığınız çiçeğin daha belirgin olmasını sağlar.
• Özellikle çiçekli ebru zeminlerinde neftli (terebentin) boya kullanmanız hem zeminin güzelliğini artırır hem de teknenize düşen tozların sebep olduğu hataların daha az görünür hale gelmesini sağlar.
• Çiçekli ebru zemininde ilk sırada serptiğiniz boyaların tekne üzerindeki görüntüsünde geniş boş alanlar (boya düşmemiş) varsa bizinizle gel-git yapmanız bu boşlukların sıklaşmasını sağlayacaktır. Bu da ebruyu kağıda aldıktan sonra, boyasız kalan bölümlerin zeminde fazla sırıtmasını engeller.
• Yaptığınız ebrunun renklerine daha uygun farklı renklerde kağıtlar kullanmanız ebrunuzun kağıt üstünde daha güzel görünmesini sağlayabilir.
• Ebruyu kağıda alırken; bir köşeden başlayarak, kağıdı yatırdığınız noktadan tekrar geriye kaldırmadan, yavaşça ve hava boşluğu bırakmayacak şekilde kağıdı suya yatırmanız gereklidir.
• Kağıdı tekneden alırken, teknenizin kenarını temizlemeniz ve bu kenara kağıdı sıyırarak almanız hem fazla sıvının teknede kalmasını hem de ebrunun daha kolay kurumasını sağlar.
• Sıcak havalarda ebru yaparken kesinlikle kağıdı sıyırarak almanızı tavsiye ederim. Sıyırmadan alırsanız boyaların belli bir süre sonra kağıdın üstünde akarak dağıldığını ve kağıdın çok fazla buruştuğunu görürsünüz.
Ebru Çeşitleri Nelerdir ?
Taraklı Ebru
Gel-git ebrusu yapıldıktan sonra, son yapılan gelgitin yönüne dik gelecek şekilde ve tarak kitreye temas edecek kadar tekneye sokulur, teknenin diğer tarafına çekilir. İstenirse şal ebrusu deseni verilebilir.
Hatip Ebrusu
Önce zemin ebrusu yapılır, öd ayarı hatip ebrusuna göre yapılmış bir renk eşit aralıklarla damlatılır. İlk damlatılan renklerin ortasına ikinci, üçüncü ve istenirse daha fazla sayıda renk damlatılır. Elde edilen iç içe halkalara biz ile şekil verilerek yürek, taraklı yürek, çark-ı felek, yonca gibi hatip desenleri yapılır.
Çiçekli Ebru (Necmeddin Ebrusu)
Zemin ebrusu yapıldıktan sonra sap için hazırlanan yeşil boya damlatılır ve biz ile sap şekli erilir. Sapların ucuna yapılacak çiçeğe uygun renk damlatılarak çiçek şekli verilir
Koltuk Ebrusu
Hüsn-ü hat levhaların koltuk tabir edilen boşluklarında kullanılmak üzere hatip ebrusundaki her desen yerine küçük bir çiçek yapılır.
Kumlu-Kılçıklı Ebru
Suyu ve ödü az olan lahor çividi teknenin ortasına ya da bir kenardan hep aynı noktaya (ya da noktalara) damlatılır, bu işlem tekne yüzeyi dolana kadar devam eder. Boya çatlar ve kumlu bir hal alır. Bazen “V” şeklinde çatlaklar oluşur, buna da kılçıklı ebru denir.
Bülbül Yuvası
Önce giderek küçülen damlalar halinde serpilen boya ile battal ebru yapılır. Biz’le dıştan içe doğru, eşit aralıklarla ve eşit büyüklükte spiraller çizilir.
Hafif Ebru
Hattatlar tarafından üzerine yazı yazılmak üzere suyu ve ödü normalden fazla boyalarla yapılan pastel renkli şal ebrusudur.
Ebrulu Minyatür
Bu ebru çeşidinde kalıp kullanılır. Farklı renkte ebrulanacak her bölge için ayrı kalıp hazırlanır.
Tahrirli Ebru
Çiçekli ya da Hatip ebrularının kenarları altınla çizilerek tahrirli (kontur) ebru yapılır.
Zerefşanlı Ebru
Ebrulu kağıt henüz ıslakken üzerine altın tozu serpilerek yapılır. Minyatür ve tezhip’te kullanılır. ebrunu üzerine ezilmiş varak altın serperek yapılmış ebru çeşididir..
Çift Katlı Ebru
Ebrulanmış kağıt kuruduktan sonra farklı bir desenle yapılan ebrunun olduğu tekneye yatırılarak yapılır.
Dalgalı Ebru (İspanyol Ebrusu)
Önce battal ebru yapılır. Kağıt tekne içindeki ebrulu yüzeyde yavaş ve dikkatli bir şekilde ileri geri kaydırılır.
Kaplangözü Ebrusu
Potasyum karbonat, şap ve soda sıcak suda çözülür, bu karışım istenilen boyaya damlatılır. Teknedeki battal ebrunun üzerine serpilir.
Ebru Yapımında Kullanılan Malzemeler Nelerdir ?
1) Kağıt: Genellikle 1. hamur kağıt kullanılır, emici özelliği olmalı ve mat olmalıdır.
2) Kitre: Yapışma özelliği çok az olan bir yapıştırıcı/zamk. İlk olarak su ile birlikte karıştırılır ve uygun bir kıvama getirilir.
3) Tekne: İçerisine Kitre konulan kap
4) Fırça : Tekne yüzeyine boya serpek için, ebrucuların kendileri tarafından hazırlanan, at kılından yapılan fırçalardır.
5) Boyalar: Oksit kırmızı, oksit sarı, oksit siyah, lahur çiviti renkler ebru sanatında ön planda olan ve daha çok tercih edilen renklerdir yine de bu sizin seçiminize bağlıdır.
6) Öd: Renklerin kitre üzerine yapışmasını ve dağılmadan orada kalmasına yardımcı olur.
7) Biz: Ebruya şekil vermek amacı ile kullanılır.
8) Tarak: Taraklı ebru yapımında kullanılan malzemedir. 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9 mm gibi değişik diş aralıklarına sahip çeşitli taraklar kullanılır.
Kaynak : https://www.arkhesanat.com/ebru-sanatinin-nasil-yapildigini-ogrenmek-ister-misiniz/
